هیات وزیران در جلسه مورخ 29/3/1384 بنا به پیشنهاد شماره 6176/م/77
مورخ 8/5/1383 وزارت اطلاعات و به استناد اصل یكصد و سی و هشتم قانون اساسی
جمهوری اسلامی ایران ، آیین نامه اجرایی تاسیس و فعالیت سازمان های غیر
دولتی را به شرح زیر تصویب نمود :
فصل اول - کلیات
ماده 1 - در این آیین نامه واژه ها و عبارات زیر به جای مفاهیم مشروح مربوط به كار می روند :
الف
- سازمان غیر دولتی كه در این آئین نامه "سازمان" نامیده می شود ، به تشكل
هایی اطلاق می شود كه توسط گروهی از اشخاص حقیقی یا حقوقی غیر حكومتی به
صورت داوطلبانه با رعایت مقررات مربوط تاسیس شده و دارای اهداف غیر انتفاعی
و غیر سیاسی می باشد .
- تبصره 1 - عناوین "جمعیت " ، " انجمن " ، "كانون" ، "مركز" ، "گروه" ،
"مجمع" ، "خانه" ، "موسسه" و نظایر آن می تواند به جای واژه "سازمان" در
نام گذاری به كار گرفته شوند .
- تبصره 2 - واژه "غیر دولتی" به این معناست كه دستگاه های حكومتی در
تاسیس و اداره سازمان دخالت نداشته باشند . مشاركت مقامات و كاركنان دولتی
در تاسیسی و اداره سازمان ، در صورتی كه خارج از عنوان و سمت دولتی آنان
باشد ، مانع وصف غیر دولتی سازمان نخواهد بود .
- تبصره 3 - اهداف غیر سیاسی دربر دارنده فعالیتی است كه مشمول ماده یك قانون احزاب نگردد .
- تبصره 4 - اهداف غیر انتفاعی عبارت است از عدم فعالیت های تجاری و صنفی
انتفاعی به منظور تقسیم منافع آن بین اعضاء ، موسسان ، مدیران و كاركنان
سازمان .
- تبصره 5 - داوطلبانه به معنای مشاركت و تاسیس و اداره سازمان بر اساس اصل آزادی اراده اشخاص است .
ب - هیات موسس به مجموعه اشخاصی گفته می شود كه سازمان را تاسیس می نمایند .
پ - پروانه فعالیت ، سندی است كه توسط مراجع مقرر در این آیین نامه با رعایت ضوابط مربوط در جهت تشكیل سازمان صادر می شود .
ت
- مراجع نظارتی مشتمل بر هیات نظارت شهرستان (متشكل از فرماندار ، نماینده
شورای اسلامی شهرستان و نماینده سازمان های غیر دولتی شهرستان) ، هیات
نظارت استان (مركب از استاندار ، نماینده شورای اسلامی استان و نماینده
سازمان های غیر دولتی) و هیات نظارت كشور (مركلب از معاون ذیربط وزیر كشور
،نماینده شورای عالی استان ها و نماینده سازمان های غیر دولتی) می باشند
كه بر اساس این آیین نامه و با رعایت ضوابط مربوط ، در سطح شهرستان ، استان
و كشور نسبت به نظارت بر سازمان های غیر دولتی ، غیر از تشكل هایی كه
مطابق قانون مرجع نظارتی خاص برای آنها پیش بینی شده است ،اقدام می نمایند .
نظارت بر سازمان های غیر دولتی فرا استانی ، كشوری یا بین المللی با هیات نظارت كشور خواهد بود .
ماده 2 - سازمان پس از اخذ پروانه فعالیت و ثبت برابر ضوابط این آیین نامه و سایر مقررات جاری دارای شخصیت حقوقی می گردد .
ماده 3 - موضوع
فعالیت سازمان مشتمل بر یكی از موارد علمی ، فرهنگی ، اجتماعی ، ورزشی ،
هنری ، نیكوكاری و امور خیریه ، بشر دوستانه ،امور زنان ، آسیب دیدگان
اجتماعی ، حمایتی ،بهداشت و درمان ، توانبخشی ،محیط زیست ، عمران و
آبادانی و نظایر آن یا مجموعه ای از ان ها می باشد .
فصل دوم - حقوق و تکالیف
ماده 4 - سازمان حق دارد متناسب با موضوع فعالیت خود ،
با رعایت این آیین نامه و سایر قوانین و مقررات مربوط فعالیت نموده و از
جمله نسبت به موارد زیر اقدام نماید :
- الف - ارایه خدمات امدادی مورد نیاز دستگاه های دولتی و عمومی غیر دولتی
- ب - اظهار نظر و پیشنهاد راهكارهای مناسب :
- 1- در فرآیند برنامه ریزی مراجع دولتی و عمومی غیر دولتی در سطوح شهرستان ، استان یا ملی بر حسب مورد .
- 2- در مورد آثار و نتایج فعالیت های دستگاه های دولتی و عمومی غیر
دولتی ، نقائص و مشكلات موجود به مراجع و دستگاه های قانونی ذی ربط .
-
- پ - كمك به اجرای برنامه ها و پروژههای دستگاه های دولت و عمومی غیر دولتی از طریق توافق و تفاهم با آن ها .
- ت - برگزاری اجتماعات و راهپیمایی ها در جهت تحقق اهداف سازمان .
- ث - انتشار نشریه .
- ج - انجام هر گونه عملیات دیگر برای تامین اهداف مقرر در اساسنامه سازمان .
- چ - حق دادخواهی در مراجع قضایی و شعبه قضایی .
ماده 5 - سازمان مكلف است گزارش عملكرد اجرایی و مالی
سالانه خود را حداكثر تا دو ماه پس از پایان هر سال مالی به مرجع نظارتی
مربوط و نیز در طی سال ،سایر گزارش های عملكرد اجرایی و مالی را بنا به
درخواست مرجع یاد شده ، حسب مورد ، ارائه و همچنین نسبت به انتشار خلاصه ای
از گزارش سالانه مذكور برای اطلاع عموم ،در محدوده جغرافیایی فعالیت خود
اقدام كند .
ماده 6 - هزینه های سازمان ا منابع زیر تامین می شود :
- الف - هدیه ، اعانه و هبه اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از داخلی و خارجی و دولتی و غیر دولتی .
- ب - وقف و حبس .
- پ - وجوه حاصل از فعالیت های انجام شده در چار چوب موضوع فعالیت ، اهداف و اساسنامه سازمان این آیین نامه .
- ت - حق عضویت در سازمان .
- تبصره 1 - سازمان موظف است پیش از دریافت كمك از
منابع خارج ،مشخصات منبع كمك كننده ، میزان كمك و چگونگی آن را به صورت
مشروح بر حسب مورد به مراجع نظارتی مربوط اعلام نماید . مراجع مذكور موظفند
ظرف حداكثر یك هفته از تاریخ وصول اعلام یاد شده ، نسبت به نظر خواهی از
وزارتخانه های اطلاعات و امور خارجه و بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران
اقدام نمایند . موافقت دستگاه های یاد شده ضروری است و این دستگاه ها موظف
به اظهار نظر ظرف حداكثر یك ماه از تاریخ وصول استعلام می باشند . عدم
ارائه پاسخ ظرف این مدت به منزله نظر موافق است .
- تبصره 2 - دریافت كمك از مجامع رسمی بین المللی و
منطقه ای و آژانس های وابسته به سازمان ملل ، نیاز به دریافت مجوز ندارد .
فهرست سازمان های یاد شده توسط وزارت امور خارجه تهیه می شود و در اختیار
هیات نظارت قرار می گیرد .
ماده 7 - تقسیم دارایی ، سود و یا درآمد سازمان در میان موسسان اعضاو مدیران و كاركنان آن قبل و پس از انحلال ممنوع است .
ماده 8 - اسانامه و فعالیت های سازمان نباید مغایر با اصول قانون اساسی باشد .
ماده 9 - سازمان
موظف است امكان دسترسی بازرسان مراجع نظارتی مربوط را به اطلاعات و اسناد
خود فراهم كند . بازرسان نیز باید در حضور نماینده سازمان و صرفا در محل
دفتر سازمان ، اسناد و اطلاعات مذكور را بررسی نمایند . نحوه بررسی باید به
گونه ای باشد كه به وظایف سازمان خللی وارد نیاید . خارج كردن اسناد از
سازمان در راستای بازرسی ، مگر به حكم مرجع قضایی صالح ، ممنوع است .
ماده 10 - فعالیت سازمان در كشورهای دیگر باید با كسب مجوز كلی از مرجع نظارتی فرا استانی و ملی باشد .
- تبصره 1- مرجع یاد شده ، قبل از اعلام نتیجه به سازمان متقاضی ، باید
از دستگاه های دولتی ذیربط از جمله وزارت امور خارجه نظرخواهی نماید .
دستگاه های مذكور ظرف حداكثر یك ماه باید پاسخ لازم را ارائه دهند ، در غیر
این صورت نظر آنها موافق تلقی می شود .
- تبصره 2- مرجع مذكور باید حداكثر ظرف 45 روز از تاریخ تقاضا ، پاسخ لازم را به متقاضی ارائه دهد .
- تبصره 3 - ارائه تقاضای سازمان با محدوده فعالیت شهرستان و یا استان
،حسب مورد در ابتدا از طریق مرجع نظارتی شهرستان یا استان انجام می گیرد .
- تبصره 4 - شركت سازمان در مجامع بین المللی ، دوره های آموزشی و نمایشگاه ها ، باید با اطلاع كتبی به مراجع نظارتی انجام گیرد .
ماده 11 - سازمان باید در فعالیت های خود ، قوانین و
مقررات و الگوهای رفتاری نهادهای مدنی را رعایت نموده و از ارتكاب اعمال
مجرمانه خودداری نماید .
ماده 12 - سازمان از حق
دسترسی به اطلاعات موجود در موسسات عمومی برخوردار است و موسسات مذكور و
موسسات مذكور مكلفند اطلاعات غیر طبقه بندی شده خود را در اختیار سازمان
قرار دهند .
ماده 13 - سازمان ها و موسسات دولتی و
عمومی مكلفند در فرایند تصمیم سازی و تصمیم گیری نسبت به اخذ نظر سازمان
اقدام و حسب مورد آن ها را برای شركت در جلسات دعوت و گزارشی از نقطه نظرات
ارائه شده را در اسناد سازمان ذی ربط ثبت نمایند .
ماده 14 - دولت
مكلف است وظایف ، امور و فعالیت های قابل واگذاری دستگاه های اجرایی به
سازمان را شناسایی و نسبت به واگذاری آن اقدام و سازمان نیز حق دارد
پیشنهادهای خود را در این خصوص به دولت ارائه كند .
ماده 15 - سازمانهای
دولتی مكلفند زمینه مشاركت سازمان در نظارت بر حسن اجرای امور عمومی را
فراهم نموده و حسب مورد با هیات های حقیقت یاب آنها همكاری نمایند
ماده 16 - سازمان حق دارد در موضوع فعالیت های خود و برای حمایت از منافع عمومی علیه اشخاص حقیقی و حقوقی در مراجع قضایی اقامه دعوا نماید .
فصل سوم - صدور پروانه فعالیت
ماده 17 - متقاضیان تاسیس سازمان مكلفند در غیر از
مواردی كه مطابق قانون ، مرجع خاصی برای صدور پروانه سازمان های مربوط
تعیین شده است ،درخواست اخذ پروانه را به مراجع نظارتی مقرر در بند (ت)
ماده (1) ارائه نمایند .
- تبصره 1 - دبیرخانه هیات نظارت كشور ف استان و شهرستان به ترتیب در وزارت كشور ، استانداری و فرمانداری تشكیل می شود .
- تبصره 2 - مسئولیت دبیرخانه هیات نظارت كشور ، استان و شهرستان به ترتیب بر عهده وزارت كشور ، استانداری و فرمانداری می باشد .
- تبصره 3 - اجرای تشریفات اداری و انجام اقدامات موضوع این آیین نامه توسط دبیرخانه هیات نظارت انجام می گیرد .
- تبصره 4 - تصمیمات لازم مبنی بر صدور یا عدم صدور پروانه و اعطای مجوز در هیات نظارت اتخاذ می شوند .
- تبصره 5 - صدور پروانه و امضای اوراق مربوط پس از تایید هیات نظارت در
هیات نظارت كشور با وزیر كشور ، در هیات نظارت استان با استاندار و در هیات
نظارت شهرستان با فرماندار می باشد .
ماده 18 - هیات موسس باید دارای شرایط زیر باشند :
- الف - داشتن هیجده سال تمام
- ب - تابعیت ایرانی
- پ - دارا بودن صلاحیت تخصصی حداقل دو نفر از موسسان در خصوص موضوع فعالیت سازمان .
- ت - عدم عضویت در گروه هایی كه بر اساس رای دادگاه صالح محارب و معاند
شناخته شده اند و نداشتن محكومیت موثر كیفری به نحوی كه موجب محرومیت از
حقوق اجتماعی شود .
- تبصره - هیات موسس باید دارای حداقل 5 عضو باشد .
ماده 19 - سازمان های غیر دولتی كه موضوع یا هدف
فعالیت آن ها مشترك است ، در صورت وجود شرایط زیر می توانند شبكه تشكیل
دهند یا به عضویت شبكه های سازمان های بین المللی درآیند :
- الف - حداقل 2 سال از تاریخ ثبت آن ها گذشته باشد .
- ب - به محكومیت های بند (پ) یا (ت) ماده (28) این آیین نامه محكوم نشده باشند .
- پ - به تكالیف مندرج در ماده (5) این آیین نامه عمل كرده باشند .
- ت - تابعیت آن ها ایرانی باشد .
- ث - اعضای موسس حداقل 5 سازمان غیر دولتی ایرانی باشند .
- تبصره 1 - انجام استعلام های مذكور در تبصره های (2) و (3) ماده (22)
این آیین نامه برای تاسیس شبكه های سازمان های غیر دولتی لازم نیست .
- تبصره 2 - صدور پروانه فعالیت برای شبكه های سازمان های غیر دولتی بر
عهده هیات نظارت كشور و تابع مقررات این آیین نامه می باشد . حقوق ، تكالیف
و سایر مقررات شبكه های مذكور همان است كه برای سازمان های غیر دولتی پیش
بینی شده است .
ماده 20 - هیات موسس برای دریافت پروانه فعالیت باید مدارك زیر را حسب مورد به مراجع مذكور در ماده (17) این آیین نامه ارائه نماید :
- الف - فرم تقاضانامه تكمیل شده .
- ب - تصویر مدارك هویتی هیات موسس .
- پ - اساسنامه سازمان .
- ت - اولین صورتجلسه هیات موسس .
ماده 21 - اساسنامه سازمان باید حاوی موارد زیر باشد :
- الف - اهداف سازمان .
- ب - موضوع فعالیت .
- پ - مدت فعالیت .
- ت - مركز اصلی فعالیت .
- ث - نحوه ایجاد شعب .
- ج - اركان و تشكیلات سازمان ، نحوه انتخاب ، شرح وظایف و اختیارات و مسئولیت های آن ها .
- چ - صاحبان امضاهای مجاز .
- ح - شرایط پذیرش عضو .
- خ - منابع تامین درآمد و دارایی .
- د - نحوه تغییر و تجدید نظر در اساسنامه .
- ذ - نحوه انحلال .
- ر - مشخص ساختن وضعیت دارایی ها پس از انحلال .
- ز - محدوده جغرافیایی فعالیت سازمان
- تبصره 1 - اساسنامه سازمان باید بر رای گیری آزاد از تمام اعضا برای
انتخاب مدیران و همچنین نحوه تغییر مدیران و دوره تصدی آن ها و نیز تصمیمات
اساسی در ایجاد هر گونه تغییر و تاثیر گذاری تصریح كند .
- تبصره 2 - در اساسنامه سازمان باید به صراحت ، نحوه ارائه گزارش های
عملكرد اجرایی و مالی سازمان به اعضای خود ونیز بازرسی و حسابرسی سازمان
مشخص شود .
- تبصره 3 - محدوده جغرافیایی فعالیت سازمان با پیشنهاد هیات موسس و بر اساس شاخص های تقسیمات كشوری تعیین می شود .
ماده 22 - مرجع صدور پروانه فعالیت - موضوع ماده (17)
این آیین نامه - پس از دریافت تقاضانامه سازمان ، باید ظرف حداكثر دو هفته
نظر خود را نسبت به تایید یا رد تقاضا اعلام نماید .
- تبصره 1 - در صورتی كه هیات نظارت تقاضا را رد كند ، مكلف است ظرف
حداكثر دو هفته به طور كتبی دلایل رد درخوات را به متقاضی اعلام كند .
- تبصره 2 - چنانچه موضوع فعالیت سازمان به وظایف ه یك از دستگاه های
دولتی مربوط باشد ،حسب مورد اخذ نظر موافق دستگاه یا دستگاه های دولتی ذی
ربط نیز ضروری است .
- تبصره 3 - هیات نظارت مكلف است ظرف یك هفته از تارخ دریافت تقاضا به
اخذ نظر مرجع ذی صلاح (وزارت اطلاعات ، وزارت دادگستری ، نیروی انتظامی
جمهوری اسلامی ایران و دستگاه های تخصصی ) اقدام و آن مرجع نیز مكلف است
حداكثر ظرف مدت یك ماه نظر خود را اعلام نماید ، در غیر این صورت نظر هیات
مزبور موافق تلقی می شود .
- تبصره 4 - متقاضی صدور پروانه می تواند نسبت به رد تقاضای خود به نحو زیر اعتراض نماید :
- الف - از تصمیم هیات نطارت شهرستان ، ظرف یك ماه از تاریخ ابلاغ ، به
هیات نظارت استان و در صورت رد تقاضا در هیات نظارت استان ، ظرف یك ماه به
هیات نظارت كشور .
- ب- از تصمیم هیات نظارت استان ظرف یك ماه از تاریخ ابلاغ ، به هیات نظارت كشور .
- پ - تصمیم هیات نظارت كشور در هر مورد قابل اجرا ولی در دیوان عدالت اداری قابل اعتراض خواهد بود .
ماده 23 - مجمع عمومی و هیات امنا (حسب مورد) بالاترین
مرجع اجرایی سازمان می باشند و باید دارای شرایط مقرر در ماده (18) این
آیین نامه باشند .
ماده 24 - سازمان باید تابعیت ایرانی داشته باشد .
ماده 25 - سازمان
مكلف است هر گونه تغییرات در مفاد اساسنامه ، هیات مدیره ، هیات امناء و
نشانی را به مرجع صدور پروانه مربوط اطلاع دهد . در صورت اعلام عدم مغایرت
تغییرات با مقررات این آیین نامه از سوی مراجع یاد شده ، سازمان مكلف است
وفق آیین نامه ثبت ، نسبت به ثبت در اداره ثبت شركت ها وموسسات غیر تجاری
ودج در روزنامه رسمی اقدام نماید .
فصل چهارم - نظارت
ماده 26 - وظایف مراجع نظارتی استان و شهرستان ، به
ترتیب در رابطه با سازمان های غیر دولتی با محدوده فعالیت در سطح استان و
شهرستان به شرح زیر می باشد :
- الف - دریافت و بررسی اساسنامه متقاضیان تاسیس سازمان و اقدام به صدور
پروانه فعالیت آن ها پس از احراز شرایط و ضوابط مقرر در این آیین نامه .
- ب - دریافت گزارش های عملركد اجرایی و مالی سالانه و در صورت لزوم موارد مقطعی .
- پ - رسیدگی موردی به عملكرد اجرایی و مالی سازمان در صورت ضرورت .
- ت - نظارت بر اجرای مقررات این آیین نامه .
ماده 27 - وظایف مرجع نظارتی فرا استانی و ملی در مورد سازمان های غیر دولتی عبارت است از :
- الف - دریافت و بررسی اساسنامه متقاضیان تاسیس سازمان های غیر دولتی با
محدوده جغرافیایی فرا استانی و ملی و اقدام به صدور پروانه فعالیت آن ها
پس از احراز شرایط و ضوابط مقرر در این آیین نامه .
- ب- دریافت گزارش عملكرد اجرایی و مالی سالانه و در صورت لزوم موارد مقطعی آن ها .
- پ - رسیدگی و اعلام نظر و اتخاذ تصمیم نسبت به شكایات دریافت شده از
متقاضیان در خصوص تاخیر یا رد صدور پروانه فعالیت و سایر شكایات و اختلافات
میان سازمان های غیر دولتی با استانداری ها و فرمانداری ها .
- ت - نظارت بر حسن اجرای مقررات این آیین نامه .
- تبصره - نظارت بر سازمان های غیر دولتی تخصصی توسط دستگاه های ذی ربط با هماهنگی وزارت كشور انجام خواهد شد .
ماده 28 - مراجع نظارتی موظفند در حدود فعالیت خود در
صورت وصول گزارش و یا اطلاع از عدم رعایت مقررات این ایین نامه از سوی
سازمان ، نسبت به بررسی آن با حضور مشورتی نماینده سازمان غیر دولتی مربوط و
نماینده دستگاه دولتی تخصصی ذی ربط اقدام نمایند و در صورت احراز تخلف ،
حسب مورد ، مراحل زیر را به اجرا گذارند :
- الف - تذكر شفاهی با مهلت یك ماهه برای اصلاح وضعیت .
- ب - تذكر كتبی با درج در پرونده با مهلت یك ماهه برای اصلاح وضعیت .
- پ - تعلیق پروانه فعالیت برای مدت 3 ماه .
- ت - تقاضای لغو پروانه فعالیت از دادگاه در صورت عدم اصلاح وضعیت .
- تبصره 1 - مراتب مذكور توسط مسئول دبیرخانه هیات نظارت ابلاغ و در پرونده ثبت می شود .
- تبصره 2 - نحوه اقدام مراجع نظارتی بر اساس این ماده ، در بخشنامه وزیر
كشور كه ظرف یك ماه از تاریخ ابلاغ این آیین نامه ابلاغ می شود ، تعیین
خواهد شد .
ماده 29 - صدور مجوز فعالیت سازمان های غیر دولتی
خارجی و بین المللی در ایران و نظارت بر آن ها به عهده هیاتی متشكل از
نماینده وزارت امور خارجه ، نماینده وزارت كشور ، نماینده وزارت اطلاعات و
نماینده وزارتخانه یا سازمان دولتی مرتبط با موضوع فعالیت سازمان غیر دولتی
خارجی یا بین المللی خواهد بود .
- تبصره - فعالیت سازمان های غیر دولتی مذكور پس از اخذ مجوز ، تابع مقررات این آیین نامه می باشد .
فصل پنجم- سایر مقررات
ماده 30 - سازمان های غیر دولتی كه از مصادیق این آیین
نامه قرار می گیرند و در اجرای مقررات جاری تاكنون ایجاد شده اند ، باید
وضعیت خود را با مقررات این آیین نامه تطبیق دهند ، در غیر این صورت مشمول
مزایا و تسهیلات این آیین نامه نمی شوند .